Kamus Bahasa Indonesia Terjemahan Bahasa Jawa Lengkap - daftar kata dan terjemahan bahasa Indonesia dalam bahasa Jawa. Kata dalam huruf tebal adalah kata yang digunakan di tingkat Jawa Krama. Bahasa Jawa (bahasa Jawa) adalah bahasa yang digunakan oleh orang Jawa di Jawa Tengah, Yogyakarta, dan Jawa Timur. Selain itu, orang Jawa juga digunakan oleh orang-orang yang tinggal di daerah lain seperti Banten (khususnya Serang, Cilegon, dan Tangerang) dan Jawa Barat (terutama pantai utara yang meliputi Karawang, Subang, Indramayu dan Cirebon).
Bahasa Jawa halus dan kasar
Jawa Tengah juga memiliki bahasa Jawa yang kasar dan mulus, bahasa Jawa yang kebanyakan berada di kota jakarta sekitar ibu kota jawa tengah misalnya di solo dan di ibukotanya sendiri ada di Semarang, di DI Yogyakarta juga menggunakan bahasa halus, sedangkan untuk bahasa Jawa kasar di kota perbatasan antara jawa barat dan jawa tengah biasanya di daerah kota sekitar pantai utara dan pantai selatan. Untuk wilayah Jawa bagian timur bahasa Jawa sebagian besar sama dengan bahasa di jawa tengah, namun di wilayah barat Jawa Timur cara berbicara daerah ini sedikit keras atau tegas, bahasa ini terletak bersebelahan dengan daerah Madura. Dan ada daerah lain di Bali yang bahasanya terdengar seperti bahasa Jawa tapi jauh berbeda juga bahasa Nusa Tenggara yang kedengarannya seperti bahasa bali.
Bahasa Jawa Ngoko adalah salah satu tingkat bahasa dalam bahasa Jawa. Bahasa ini paling sering digunakan orang Jawa. Penggunaannya dihindari untuk berbicara dengan orang yang dihormati atau orang tua.
Tingkat tutor Ngoko adalah Java berbasis java ungah java leksikon ngoko. Ciri yang dia bilang ada afiks di -, - e dan --ake. Ragam ngoko bisa digunakan oleh mereka yang sudah mengenal dan oleh orang yang merasa dirinya status sosialnya lebih tinggi dibanding orang lain (speech partner). Ragam ngoko memiliki dua bentuk varian, yaitu ngoko lugu dan ngoko alus (Sasangka 2004: 95).
Bahasa Jawa Krama adalah salah satu tingkat bahasa dalam bahasa Jawa. Bahasa ini paling sering digunakan orang Jawa. Penggunaannya sangat bagus untuk berbicara dengan orang yang dihormati atau orang yang lebih tua.
Yang dimaksud dengan keragaman tata krama adalah bentuk leksikon upload upload Java dari krama, atau yang menjadi elemen inti dalam beragam krama adalah leksikon krama bukan leksikon lainnya. Afiks yang muncul dalam varietas ini semuanya berbentuk krama (misalnya, afiks dipun-, meskipun, dan -aken). Ragam krama digunakan oleh mereka yang tidak mengenal dan oleh orang yang merasa dirinya status sosialnya lebih rendah dibanding orang lain. Ragam krama memiliki tiga bentuk varian, krama omong kosong, karma dan hap dan krama alus (Sasangka 2004: 104).
Bahasa Jawa Jawa adalah salah satu bahasa Jawa yang paling umum digunakan di kalangan orang Jawa. Tingkat ini merupakan bahasa campuran antara ngoko dan krama, bahkan terkadang dipengaruhi oleh bahasa indonesia. Bahasa tengah ini mudah dimengerti dan dimengerti.
Variasi Bahasa Jawa - Bahasa Jawa sangat beragam, dan keragaman ini dipertahankan hari ini, baik karena diucapkan atau melalui dokumentasi tertulis. Dialek geografi, dialek temporal serta register dalam bahasa Jawa sangat kaya sehingga seringkali sulit bagi orang yang mempelajarinya.
Daftar di bawah ini adalah kata Indonesia dan terjemahannya berbahasa Jawa. Kata tebal digunakan dalam bahasa Jawa yang halus dari Krama.
Untuk Kamus Terjemahan Bahasa Jawa Komprehensif Indonesia Silakan Lihat di bawah ini:
aba-aba = aba-aba, préntah
diberi aba-aba = diabani
minta aba-aba = abanono
abab = hawa sing metu saka cangkem,gudhal,(jigong =Bhs Indonesia)
abad = abad
abadi = langgeng
abah = bopo, romo,bapak,pa'e
abai = nengne, tegke, lirwa, jar
diabaikan = dilirwakaké, ora digape, dinengne, ditegke, dijaraké
mengabaikan = nglirwakaké, ngejaraké
abang = mas, kakang, kangmas, raka,merah (warna)
abangan = wong Islam nanging ora nglakoni salat,gelem nyembah/njaluk/dedonga marang kuburan/keramat/petilasan
mengabar = ngabar, ilang ambuné, ilang dayané
abdas, wudu = wudu
abdi = abdi, batur, kawula, réwang, punggowo rencang
mengabdi = ngabdi, ngawula
abjad = abjad, aksara
ablak = menga amba tumrap cangkem utawa lawang
abnormal = ora normal
abon = abon
abonemen = lengganan
abortus = miskram, kluron
abrak = piranti, prabot, bekakas
abras, lepra = budhug, lépra
absah = sah, resmi
absen = ora teka, ora mlebu, nglimput
abses = abuh ngemu nanah, mborok
abu = awu, lebu
abu-abu = klawu
acak = awur, sembarang, nyekarep
acak-acakan = awur-awuran, kaco
acap, sering = kerep, Asring, gelek (bhs. malang sekitarnya)
acar = acar
acara = acara
acuh = nggatèkaké, perduli
tak acuh = ora nggatèkaké
mengacung = ngacung
ada = ana, wonten
ada-ada saja = ana-ana waé
mengada-ada = gawé-gawé , damel-damel
keadaan = kahanan, kaanan
diadakan = dianakaké
mengadakan = nganakaké
seadanya = sak-anané
adab = unggah-ungguh, tata krama
adakalanya = anakalané , sok-sok
adalah, yaitu = yaiku, yakuwi,inggih puniko
adan, adzan = adan
adang = cegat
diadang = dicegat
mengadang = nyegat, ngadhang
adat = adat, tatacara, pranata
adegan = adegan, lelaku
adem, dingin = adhem, asrep
adigung = adigung
adik = adhi, rayi, dhimas
adik saya = adhiku, rayi kula
adil = adil, bagirata
adinda = adhimas
adipati = adipati
administrasi = administrasi
admiral = sé napati lautan
mengadoni = ngadoni
adonan = adonan
adpertensi = iklan, ré klame
adres = adrès, alamat
adu, lomba = adu, tandhing
aduan = adon
beradu = gathuk
mengadu = ngedu, wadul
peraduan = peturon
aduh = adhuh
aduhai = dhuh, wadhuh
aduk = adhuk, udhek
mengaduk = ngadhuk
mengaduk-aduk = ngadhuk-adhuk
advis = pitutur
advokat = pokrol, adpokat
afiat = waras, séhat
agak = rada , radi
agak gemuk = rada lemu
agaknya = kaya-kaya, katoné
agama = agama, agami
agar = supaya, supados
agar-agar = ager-ager
agen = agèn
agenda = agèndha, acara
agun, agunan = tanggungan, bong
agung = agung, luhur, gedhe
diagungkan = diagungaké
mengagungkan = ngagungaké
ahad = Ahad. 'Soma Minggu (nama hari)
ahli = linuwih, pinter, tukang
ahmak = bodho, goblok,gendheng
aib = celo, nistha
air = banyu, toya, tirta
air bah = banjir
air hidung = umbel
air liur = iler
air limbah = pecerèn
air terjun = grojogan
air panas = banyu panas
air seni = uyuh, turas
air soda = banyu landa, sodha
ajaib = ajaib, anèh
mengajak = ajak, ngajak
ajal = ajal, mati, seda, pralaya, matèk, modar
ajang perang = palagan
ajar = ajar, uruk, ulang
mengajar = mulang, muruk
kurang ajar = murang tata
pelajaran = pawulangan
pelajar = murid, siswa
ajeg = ajeg, utuhTeks tebal'Teks miring
ajengan = ajengan,kyai,ulama
aji-aji = aji-aji, kasektèn
mengaji = ngaji
mengajukan = ngajokaké
ajudan = ajudan
akal = akal, bebuden
akan = arep, badhé
seakan-akan = kaya-kaya, katoné
akang, kakang = kakang, kangmas, roko
akar = oyot
akar tunggang = oyot lajer
akar bahar = akar bahar
berakar = ngoyot
akad = prajanjèn
akas = trengginas, cukat
akbar = agung ,gedhé
akhir = akir, pungkasan
akhirnya = pungkasané
berakhir = rampung, entèk, bubaran
akhirat = akérat
akhlak = ahlak, moral
aki = mbah
akibat = akibat, dadine
batu bancang = watu akik
akor = akur, rukun
akrab = raket, cedhak
akrobat = akrobat
aksara = aksara
aksen = aksèn, logat
aksi = aksi, tandang
akta, akte = akté
aktif = sregep, giyat
aku = aku, kula, dalem
mengaku = ngaku
akuarium = akuarium
akuntan = akuntan
akur = rukun, sarujuk,jumboh
akurkan = ngrukunaké
diakurkan = dirukunaké
mengakurkan = ngrukunaké
akurat = titi, tliti, tlesih
ala, cara = cara, manut
ala kadarnya = sakadharé
alabangka = linggis
alam = alam, bumi, buwana
mengalami = ngalami, nglakoni
pengalaman = pengalaman
alamat = alamat
alang, halang = palang
alang-alang = alang-alang
alangan = alangan
menghalangi = ngalangi
alangkah = dhuh, méndah
alas, dasar = dasar, lèmèk, dhampar
alasan = alesan
alas meja = taplak
alat = perkakas,
album = album
alem, sanjung = alem, puji
aleman = aleman,manja
alergi = alèrgi
algojo = algojo, jurupati
ali-ali = plintheng
alias = alias
alih, pindah = ngalih, pindhah
memindahkan = ngalihaké
alim = anteng, alim
alir = mili, kocor
mengalir = mili, ngocor
mengaliri = ngilèni, ngocori
mengalirkan = ngilèkaké
aliran = ilèn, iliné
alis = alis, imba
aljabar = aljabar
alkohol = alkohol
allah = Gusti Allah
almanak = tanggalan, amanak
almarhum = jenat, swargi
almari = lemari, lemantun
alpa, lupa = lali, kesup èn
alu, antan = alu
alum = alum, layu
alun, ombak = alun, ombak
alun-alun = alun-alun
ama, hama = ama
amal = amal
amalan = amalan
diamalkan = diamalaké
mengamalkan = ngamalaké
aman = aman, tentrem
keamanan = keamanan
amanat = weling, amanat
amandel = amandhel
amarah = nesu, duka
amat, sangat = banget, sanget
amat jauh = adoh banget, tebih sanget
amat sakit = lara banget
mengamati = nliti, maspadakaké
amatir = amatir
ambal = ambal, babut
ambeien = bawasir, dobol
ambil = jupuk, pundhut
ambilkan = jupukna, pundhutaken
mengambil = njupuk, mundhut
amblas = ilang, ambles, ical
ambrol = ambrol, bobol
ambruk = tibo, ambruk, rubuh
amis = amis
amit, pamit = pamit, nyuwun pamit
ampas = ampas, sepahan
ampela = rempela
ampelas = amplas, amril
ampuh = ampuh, sekti
ampun = ampun. tobat, kapok
amril = amril, amplas
amsal = conto, upama
amtenar = priyayi, punggawa
auk = amuk
mengamuk = ngamuk
diamuk = diamuk
anai-anai = rayap
anak = anak, putra,atmaja
anak-anak = bocah-bocah, laré-laré
beranak = babaran, manak
ngambil anak = mupu anak
anasir = unsur
ancak = ancak
ancam = ancem
diancam = diancem
mengancam = ngancem
ancang-ancang = ancang-ancang
ancuk = sanggama, saresmi
anda = kowé , panjenengan
andai kata = umpama, umpami
seandainya = saumpamané
andalan = andel, piandel
diandalkan = diandelaké
andang, obor = obor, colok
andeng-andeng = andheng-andheng
andil = urun, andhil
andong = andhong, dhokar
anduk = andhuk
aneh = nyelé
aneka = werna-werna,maneko warno
angan-angan = angen-angen
anggap = anggep
menganggap = nganggep
anggapan = panganggep
anggar = anggar
anggota = anggota, warga
angguk = anthuk
mengangguk = manthuk
mengangguk-angguk = manthuk-manthuk
anggukan = anthukan
anggun = anggun
angin = angin, bayu
angin ribut = lésus
berangin-angin = ngisi
angka = angka
angkara = angkara, murka
angkasa = angkasa, awang-awang
angkat = angkat, junjung
berangkat = mangkat, budhal
mengangkat = ngangkat, nggawa
angker, serem = angker, wingit
angker, jangkar = jangkar
angkin, setagen = angkin, setagèn
angkuh = anggak, dumèh
angkut = angkut, usung
angkutan = angkutan, gawan
diangkut = diangkut
mengangkut = ngangkut, ngusung
anglo = anglo
angon, ngangon = angon, ngangon
angsa = banyak
mengangsur = cicil, nyicil
angus = angus, geseng
aniaya = aniaya
menganiaya = nganiaya, milara
anjak, beranjak = ngalih, mingset
anjing = asu, segawon
anak anjing = kirik
anjur = anjur, kongkon
dianjurkan = dianjuraké
anjuran = anjuran
antan = alu
antar = terké, dhèrèkaké
diantarkan = diteraké
mengantar = ngeteraké
antara = antara. elet
di antaranya = antarané
perantara = kongkonan
anteng, tenang = anteng
anti = anti, tolak, emoh
antik = antik, kuno
anting = anting-anting
antré = antri
terantuk = kejadhus, kejedhuk
anus, dubur = silit, dubur
anugerah = anugerah, nugraha
anut, menganut = nurut, mèlu, nganut
anutan = panutan
anyam = anyam, enam
anyaman = anyaman
menganyam = nganyam, ngenam
anyar, baru = anyar, Vnggal
anyelir = anyelir
anyir, amis = amis, arus
apa = apa, punapa
diaoakan = dikapakaké
mengapa = kena apa
apa-apaan = apa karepé
apabila = yèn, mbok manawi
apak (bau)= apek, penguk
apalagi = apamanèh
apam, apem = apem
aparat = piranti, alat
buah apel = apel
apes, sial = apes, sial, cilaka
api = geni, latu
apik = apik, saé, asri
apit = apit, jepit
diapit = diapit, dijepit
mengapit = ngapit
apkir = pekir, ora kanggo
buah apokat = apokat
apotek = apotik
apung = kambang, kampul
mengapung = ngambang, ngampul
arah = arah, ener, tuju
mengarah = tumuju
arak, tuak = arak, tuak
arak-arakan = arak-arakan
mengarak = ngarak, ngiring
diarak = diarak
aral, halangan = aral, alangan
aram-temaram = surem, remeng-remeng
arang = areng
arbei = arbéi
arca = reca
arek = bocah
aren, enau = arèn
arena = papan, kalangan
kulit ari = kulit ari
ari-ari = ari-ari, embing-embing
arif = arif, wicaksana
aris, tepi = pinggir
arisan = arisan
arit = arit
arloji = arloji, jam
arnal = arnal, susuk kondhè
aroma = ambon-ambon
aron, megaron = ngaron
arpus, damar = arpus, damar
arti = arti, teges, makna
artis = artis, seniman
mengarungi = nyabrang, njelajah
arus = mili, milir
arwah = roh, nyawa, arwah
as, poros = as
asa = karep, karsa
putus asa = nglokro
asah = asah
batu asahan = ungkal
mengasah = ngasah
asal = sangka ,asal
asalkan = angger, anggeré
asalnya = asalé, sangkané
asal-usul = asal-usul
berasal = asalé saka, saking
asam = asem (wit)
asam (rasa) = kecut
asap = asep, kukus, kebul
berasap = kumebul
asar = asar
asbes = asbés
asih = asih, tresna
mengasihi = nresnani
asin = asin
asing = anèh, séjé, béda
asisten = asistèn, pembantu
asli = asli
asma = mengi, mengguk
asmara = asmara, sengsem
aso, istirahat = aso, lèrèn, ngaso
asrama = asrama, pondhokan
asri = asri, éndah
asuh = emong, dhidhik
mengasuh = momong, ngemong
asuhan = momongan
asyik = karem
atap = payon
atas = dhuwur, inggil
diatas = ing dhuwur
ke atas = munggah
mengatasi = mrantasi
atau = utawa
aturan = tatanan, pathokan
mengatur = mernata
peraturan = tatanan, pathokan
aur, bambu = pring
aurat = aurat
aus = kagèsrèk, gerang
awak = awak, badan, salira
awal = wiwitan, kawitan
awalnya = dhisiké, mulané
awan = méga, mendhung
awang-awang = awang-awang
awas = premana, waspada
pengawas = mandhor
mengawasi = ngawasi
awet = awèt
awur, ngawur = awur, ngawur
ayak, mengayak = ayak, nyaring
ayakan = ayakan
ayam = pitik
anak ayam = kuthuk
ayam alas = ayam alas
ayem, tenteram = ayem, tentrem
ayah = bapa, rama
ayan = ayan
ayat = ayat
ayo, mari ayo
ayu, cantik = ayu, élok
ayunan = gandhulan
azab, siksa = siksa, pasiksan
B
bab = bab
babad = babad, riwayat
babak belur = babak bundhas
babar, beber = mbèbèr
babat (daging) = babat
babat (tebang) = babat, tegor
membabat = mbabat
babi = babi, srenggono
babon, induk = babon
babu = réwang, batur, abdi
babut = babut
baca = waca, waos
bacaan = wacan, waosan
membaca = maca, maos
dibacakan = diwacakaké
bacin, bau = basin, bacin
bacok = bacok, kethok
membacok = mbacok, ngethok
badai = lésus, ampuhan
badak = badhak, warak
badan = awak, salira, badan
menyebadani = saresmi
badung, nakal = nakal, ndhugal
badut = badhut, lawak
bagai = kaya, kados
bagaimana = kepriyé, kados pundi
bagal jagung = janggel
bagi = dum, bagi
bagian = bagéan, pérangan
dibagi = didum
membagi = ngedum, mbagi
kebagian = keduman, kebagéan
sebagian = sapérangan
pembagian = dum-duman
bagus = becik, apik, saé
bahagia = bagya, seneng, bungah
terbahak = ngakak
bahan = bahan, bakal
bahasa = basa
bahaya = bebaya
berbahaya = ngemu bebaya, mbebayani
bahenol = sèmok
bahkan = malahan
bahtera = kapal, prau
bahu, pundak = bahu, pundhak
bahwasanya = satemené, sakbenere
baik = apik, saé
memperbaiki = mbenerké, ndandani, mbenakaké
sebaiknya = apiké
baja = waja
bajak, luku = waluku, singkal
bajak, rampok = kecu
bajing, tupai = bajing
bajingan = kecu, bangsat
baju = klambi, rasukan
baka, kekal = baka, langgeng
bakal = bakal
bakar = obong
kebakaran = kobongan, kabesmi
dibakar = diobong
membakar = ngobor, mbakar
bakau, pohom = bakau
bakhil, kikir = medhit, cethil
baki, talam = baki, talam, témbor
bakiak = bakiak, thèklèk
bakmi = bakmi, mi
bakso = bakso
bakteri = baktèri
bakti = bekti
berbakti = ngabekti
bakul nasi = wakul
bal, bola = bal
bala, prajurit = bala, prajurit
balai = balé
balai-balai = ambèn
balairung = bangsal
balapan = balapan
balar, bule = bulé
balas = bales, wales
membalas = mbales
balasan = balesan, piwales
balatentara = perjurit
balian, dukun = dhukun
balik = walik
membalik = malik
terbalik = kuwalik
sebaliknya = suwaliké
baliq = diwasa, balèq
balok = balok
balon = balon, plembungan
baling-baling = kitiran
balsam = balsem
balu = randha/dudha
balut = blebet
membalut = mblebet
bambu = pring
ban = ban
banci = banci, wandu
bandar = bandar
bandel = bandhel
bandeng = bandeng
banding = bandhing
bandingkan = bandjingna
sebanding = sakbandhing
dibandingkan = dibandhingaké
bandit = bandhit, bangsat
bangau = blekok, cangak
bangga = mongkok, bombong
bangkai = bangké, bathang
membangkang = nglawan, mbaléla
bangkrut = kukut, bangkrut
bangku = bangku
bangkuang = bengkowang, besusu
bangor, jahil = nakal, jail
bangsa = bangsa
bangsal = pendhapa
bangsat = bajingan, kécu
bangsawan = ningrat
bangun (bentuk) = wangun, wujud
bangunan = wangunan
membangun = mangun, mbangun
bangun (tidur) = tangi, wungu
membangunkan = nangèkaké, nggugah
banjir = banjir, bena
bantah = bantah, ngangkal
membantah = mbantah
bantai = tumpes
bantal = bantal
bantat = bantat
banteng = banthèng
banting = banting, kepruk
membanting = mbanting, ngepruk
dibanting = dibanting
bantu = réwang, tulung
membantu = nulung
pembantu = batur, réncang
banyak = akèh, kathah
memperbanyak = ngakèhaké
kebanyakan = kakèhan
membanyol = mbanyol, ndhagel
bapak = bapa, rama
bara api = mawa
barang = barang
barangkali = mbokmenawa, mbokmenawi
barat = kulon, kilèn
bareng = bareng, sareng
berbaring = gléthakan, teturon
membaringkan = nurokaké
terbaring = gumléthak
pembaringan = peturon
baris = baris, larik
barisan = larikan
berbaris = baris
barongan = barongan
barongsai = barongsai
baru = anyar, énggal
barusan = lagi waé, nembé
membarui = nganyaraké
basah = teles
membasahi = nelesi
basah kuyup = teles klebes
basa-basi = tatakrama
basi, nasi basi = wayu, mambu
basi, cawan = mangkok
basil = baksil
basis, dasar = asas, dhasar
basis, pangkalan = pangkalan
bola basket = baskèt
baskom = baskom
basmi = besmi, brastha
membasmi = mbesmi, mbrastha
basuh = wasuh, kumbah
membasuh = ngumbah
bata = bata, banon
batako = batako
batal = batal, wurung
membatalkan = mbatalaké, murungaké
batalion = batalion
batang = pang
batara, dewa = bathara, déwa
batari, dewi = bethari, déwi
batas = wates, bates
dibatasi = dibatesi, diwatesi
membatasi = mbatesi, matesi
baterai = batrè, sènter
batik = bathik
membatik = mbathik
batil, batal = muspra, batal
batin = batin, batos
batok kelapa = bathok
batu = watu, séla
berbatu-batu = akèh watuné
batuk = watuk, cekoh
berbatuk = watuk
terbatuk-batuk = watuk-watuk
bau = ambu, ambet, ganda
berbau = mambu, mambet
bau busuk = bacin, banger
bau-bauan = wewangèn, ambon-ambon
baur, berbaur = campur, amor, awor
baut = baut
bawa = gawa, mbekta
membawa = nggawa, ngasta
membawa di kepala = sunggi, nyunggi
pembawaan = bakat, sifat
membawa-bawa = ngèmbèt-èmbèt
bawah, dibawah = ngisor, ing ngisor
paling bawah = ngisor dhéwé
bawang = bawang
bawang merah = brambang
bawang putih = bawang
bawel = crèwèt, criwis
baya, sebaya = sepantar
bayam = bayem
bayangan = wewayangan
bayang-bayang = ayang-ayang
membayangkan = mbayangké
terbayang = katon-katonen
bayar = bayar
bayaran = bayaran
membayar = mbayar
pembayaran = mbayaré
bayi = bai
bayonet = bayonèt
bayu, angin = angin, pawana
bazar = basar, pasar amal
beasiswa = béasiswa
bebal, dungu = bodho, bebel
beban = sanggan
membebani = ngebot-ngeboti
bebas = bébas
membebaskan = mbébasaké
bebat = perban, blebet
membebat = merban, mblebet
bebek = bèbèk, kambangan
beber, membeberkan = mbèbèraké
becak = bécak
becek = jemèk, jeblok
becus = bisa, saget
beda = séjé, béda, bènten
dibedakan = dibédakaké
membedakan = mbédakaké
berbeda-beda = béda-béda
bedah, operasi = bedhah, bedhèl
membedah = ngoprasi, mbedhèl
bedak = wedhak, pupur
bedil = bedhil
membedil = mbedhil
beduk = bedhug
begal, dibegal = bégal, jegal, bihal
membegal = mbégal
begawan = pandhita, bagawan
begini = mangkéné, ngéné
begitu = mengkono, ngono
bejana = bak
bejat = bejad, rusak
bekal = sangu
membekali = nyangoni
bekas = tilas, tapak
membekas = nabet, nipak
barang bekas = rombèngan
bekatul = katul, bekatul
beker, jam beker = béker
bekicot = bekicot
bekisar = bekisar
beku, membeku = njendhel
bekuk = tekuk
bel = bèl
bela = béla
dibela = dibéla
membela = mbéla
belacan, terasi = trasi
belacu, kain = blacu
belah = sigar
membelah = nyigar, miyak
belahan = sigaran
sebelah = sesisih, sisih
sebelah timur = sisih wétan
belai, membelai = ngelus-elus
belajar = sinau
belaka = amung
belakang = mburi, wingking
belakangan = tembé, mburiné
di belakang = ing mburi
ke belakang = menyang mburi
membelakangi = ngungkuraké
membelalak = mblalak, mendelik
belalai = tlalé
belalang = walang
belanak = blanak
belanda = Walanda, Landa
belang = belang, blonthèng
belanga = kuwali
belangkin = tir, aspal
belangko = blangko
belanja = blanja
berbelanja = blanja
belanjaan = blanjan
belantara = alas gedhé
belas kasih = welas asih
belas, sebelas = sewelas
belati = glathi, lading
belatung = blatung, sèt
belenggu = belok, kecrèk
membelenggu = mbelok, mblenggu
terbelenggu = kebelok, keblenggu
belerang = wlirang
beli = tuku, tumbas, mundhut[1]
dibeli = dituku, ditumbas, dipuntumbas
membeli = tuku, tumbas, mundhut
membelikan = nokokaké, mundhutaken
belia = enom, taruna
membeliak = mentheleng
beliau = piyambakipun
belibis = mliwis
belimbing = blimbing
belinjo = mlinjo
beling = beling (ceplès)
belit, lilit = rambat, mrambat
berbelit-belit = mbulet
belok = ménggok
dibelokkan = diénggokaké
berbelok = ménggok
berbelok-belok = mènggak-mènggok
belokan = pènggokan
belukar = grumbul
beluluk = bluluk
belum = durung, dèrèng
sebelumnya = sadurungé, sakdèrèngipun
belunjur = slonjor
beluntas = luntas
belut = welut
benah, membenahi = nata, mbèrèsi
benak = utek
benalu = kemladéyan
benam = lelep, klelep, delep
membenamkan = nglelepké
terbenam = klelep, angslup (tmr srengéngé) [2]
benang = benang, bolah, lawé
benar = bener, leres
sebenarnya = sakbeneré
membenarkan = mbeneraké
bencana = pageblug, bilahi
benci = gething, serik
dibenci = disengiti
membenci = nyengiti
kebencian = rasa sengit, gething
benda = barang
bendel = bèndhel
membendel = mbèndhel
bendera = gendéra
bendi, dokar = dhokar, andhong
bendungan = wadhuk, bendungan
bengawan = bengawan
bengek, asma = mengi, mengguk
bengis = wengis, galak
bengkak = abuh
terbengkalai = thèthèr, kethèthèran
bengkel = bèngkèl, bingkil
bengkok = bèngkong
bengkuang = bengkoang, besusu
bengkudu, pacé = pacé
bengong = bengong, mlongo
benih = winih, wiji, bibit
bening = bening, resik
benjol = bénjol, menyonyo
bentak = getak, sentak
dibentak = digetak, disentak
membentak = nggetak, nyentak
membentang = penthang
sebentar = sadhéla, sekedhap
bentrok = tawur, padu
bentuk = wujud, wangun
bentul = bentul, tales
bentur = tubruk, terak
benturan = tubrukan
dibenturkan = ditubrukaké
terbentur = ketubruk, kejedhus
membentur = nubruk, njedhus
benua = bawana, buwana
benyek = mlènyèk, mlènyèh
beo, burung = béo, ménco
beol = ngising, bebucal
berahi = brahi, kasmaran
berak = ngising, ngengek, bebucal
beranda = pendhapa. èmpèran
berandal = brandhal
berang = muring, kanepson
berang =berang = berang-berang
berangasan = brangasan
berangkat = mangkat, budhal
berangus = brangus
berani = wani, kendel
pemberani = kendel
berantakan = bekakrah, ambyar
berantam = gelut, tukaran
berantas = brantas, brastha
berapa = pira, pinten
seberapa = sepira
beras = beras, wos
beras ketan = beras ketan, ketos
berat = abot, awrat
memberati = ngeboti
keberatan = kabotan, kawratan
bercak-bercak = totol-totol
berdiri = ngadeg, jumeneng
berengut = mrengut, nesu
beres = bèrès, rampung
berewok = bréwok
bergedel = bergedèl, bregedèl
berhala = brahala, reca
beri = wènèh, paring, caos
diberikan = diwènèhaké
memberi = mènèhi, maringi
pemberian = pawèwèh, paringan
beri-beri = bèri-bèri
beringas, buas = ringas, galak
berisik = gemrenggeng
berita = warta, kabar, wartos
berkat, [[]] = berkat
berlian = barlian, inten
bernas, berisi = mentes
berontak = nraman, brontak
bersih = resik
membersihkan = ngresiki
kebersihan = karesikan
bersih-bersih = reresik
bersin = wahing
beruang = beruang
berudu = cèbong
besar = gedhé, ageng
membesarkan = nggedhéaké
dibesarkan = digedhékaké
besaran, murbei = murbéi, besaran
besek = bèsèk
beser = bèsèr
besi = wesi, tosan
besi sembrani = wesi sembrani
membeslah = mbèslah
beslit = bèslit
besok = sésuk, mbènjang
besok-besok saja = sésuk-sésuk waé
besot, beset = besèt, mlècèt
besuk = besuk, tilik
besusu = bengkoang
betah, kerasan = betah, krasan
betapa = mèndah
betara = bathara, déwa
betari = bathari, déwi
betina = wadon, wèdok, babon
betis = kéntol, wentis
betot, cabut = bethot, dudut
betul = bener, leres
kebetulan =kebeneran, kaleresan
sebetulnya = sakleresipun
membetulkan = mbeneraké
biang = babon, biyung
bianglala = kluwung, layung
biar = bèné, jarna, bèn
dibiarkan = dijarna, tokna
dibiarkan saja = jarna waé
biasa = biasa, lumrah
biasanya = biasané, adaté, umumé
kebiasaan = pakulinan
membiasakan = ngulinakaké
terbiasa = kulina, manuh
biawak = menyawak
biaya = ragad
bibi = bibi, bibék, bulik
bibir = lambé, lathi
bibit = winih, wiji
bicara, berbicara = ngomong, ngendika
bidadari = widodari
bidan =bidhan
membidik = ngincer
biduk = sampan, jukung
biduan = penyanyi
bijaksana = wicaksana
bijan = wijén
biji = wiji, isi
kue bikang = bikang
bikin = gawé, damel
membikin = nggawé, ndamel
bikinan = gawéan, damelan
bikir = prawan
biksu = pendhita Budha
bila, kalau = yèn, menowo, lek, menawi
bilah, sibak = wilah
bilal = tukang adan
bilang = ngomong, ngendika
bilangan = wilangan, etangan
terbilang = bisa diwilang
membilas = mbilasi, nggrirahi
bilik = senthong, kamar
bilis = mèlen, lara mata
bilur = bilur
bilyar = bilyar
bimbang = mangu-mangu, kéwuhan
bimbing = tuntun
dibimbing = dituntun
membimbing = nuntun, muruki
bimbingan = tuntunan
bina, membina = ndhidhik, mbangun
binal = rongèh, mbedhal
berbinar = sumunar, sumringah
binasa = tumpes, binasa
binatang = sato, kéwan
binatu = binatu, penatu
berbancang-bancang = renbug, rembugan
ingar-bingar = ramé banget
bingkai = wingku, pigura
bingkas = cepet, gelis
bingkisan = wungkusan
bingung = bingung
membingungkan = bingungaké
bini = bojo, istri, garwa
bintang = lintang
bintik-bintik = plenik-plenik
bintil = bintul
biola = biola, piyul
birahi = brahi, birai
biri-biri = wedhus gibas
terbirit = sipat kuping
biru = biru
bis, bus = bis
bisa, dapat = bisa, saged
bisa, racun = wisa, racun, upas
bisan = bésan
bisik = bisik, klesik
berbisik = bisik-bisik
dibisiki = dibisiki
membisiki = mbisiki
bising = bising, mbrenegi
bisu = bisu
membisu = meneng waé
bisul = wudun, kukul
ber*bisulan = wudunen, kukulen
biting = biting
bius, membius = mbius
blangkon = blangkon
blaster = pranakan, campuran
bobok, tidur = bobo, turu, tilem, saré
bobol, jebol = bobol, jebol, bedhah
membobol = mbobol, njebol
kebobolan = kemalingan
bobot, berat =bobot, abot, awrat
bobrok = rusak, bubrah, bibrah
bocah = bocah, laré
bocor = bocor, trocoh
kebocoran = ketrocohan
bodoh = bodho, goblok
bodor = bsdut, dhagelan
bogel, bugil = wuda blèj
bogem mentah = jotos, anteman
bogi, dhokar = dhokar, bèndhi
bohong = apus, goroh, dora[3]
dibohongi = diapusi, digorohi
membohongi = ngapusi, nggorohi
bokong, pinggul = bokong
boksen = tinju
bol, jambu bol = jambu bol
bola = bal
mata bolak = mblalak
bolak-balik = wira-wiri
boleh = éntuk, olèh, angsal', pareng, kepareng
memperbolehkan = ngidini, marengaken'
bolong = bolong
berbolong-bolong = pating cromplong
bolos = bolos
membolot = merban, mbebed
bonceng = boncèng, nunut
membonceng = mboncèng, nunut
berbondong-bondong = pating grombol
boneka = bonéka, golèkan
bong = bong, tukang supit
bongkar = jebol, bongkar
dibongkar = dijebol, dibongkar
membongkar = njebol, mbongkar
bongkok = bungkuk, wungkuk
bongkot = bonggol
bonsai = bonsé
bongsor = bongsor, longgor
bontot = ragil, wuragil
bonus = presèn, persèn
bonyok = bonyok, tatu
bopeng = burik
membopong = bopong, mbopong
bor = bor
bordir = bordir, sulaman
boreg = tanggungan
borgol = kecrèk, blenggu
borok = borok, korèng
memborong = borong, mborong
boros = boros, royal
bosan = bosen, jelèh
membosankan = mboseni, njelèhi
botak = brundul, buthak
botol = gendul
boyongan = boyongan, pindhahan
brangkas = lemari wesi
buah = woh
berbuah = awoh
-buahan = woh-wohan
-dad =susu, payudara
-pelir = pringsilan
-hati = kekasih
-pinggang = ginjel
buai, ayun = ayunan
buaian = bandulan
bual, membual = ndopok, ndobos, umuk[4]
buana = bawana, donya, bumi
buang = guwang, bucal
membuang = ngguwang, ngguwak
-air besar = ngising, bebucal
-air kecil = nguyuh
-muka = mlèngos
terbuang = kebuwang
dibuang-buang = diguwak-guwak
buas = galak, ringas
buat, untuk = kanggo, kagem
buat, cipta = gawé, damel
buatan = gawéyan, damelan
dibuat = digawé, dipundamel
membuat = nggawé, ndamel
buaya = baya, bajul
bubar = bubar, bibar
membubarkan = mbubaraké
bubuk = bubuk
bubungan = wuwungan
bubue = bubur
bubul = bubul
bubut, cabut = bubut, mbubuti
mesin bubut = mesin bubut
bucu, pojok = pojok
budak = budhak, batur
budek = budheg, jampeng
budi pekerti = watak, budi pekerti
buduk, kusta = budhug, kusta
bufet = bufèt
segar bugar = seger, bagas
bugenfil = bugènfil
buhuk = gondok
buhul, simpul = bundhelan tali
bui, penjara = buwi, kunjara
buih = umpluk, unthuk
berbuih = ngumpluk, ngunthuk
bujang = bujang, legan
membujang = mbujang
bujuk = ojok-ojok
membujuk = ngojok-ojoki
bujur, membujur = mujur
buka = bukak, bikak
dibuka =dibukak
membuka = mbukak
bukan = dudu, guduk, sanès
bukit = punthuk, gumuk
bukti = bukti
membuktikan = mbuktèkaken
terbukti = kabuktèn
buku, kitab = buku, kitab
membukukan = nyathet
buku, ruas = ros
bulan = rembulan, wulan
bulan madu = bulan madu
berbulan-bulan = sasèn-sasèn
bulanan = sasèn
bulat = bunder
bulatan = bunderan
bulir = wuli, dhompol
bulu = wulu
bulu kening = alis
bulu mata = idep
berbulu = duwé wulu
membului = mbubuti
buluh, bambu = pring, deling
bumbu = bumbu
bumi = bantala, bumi
mengebumikan = mendhem, ngubur, nyarèkaken
bumiputra = wong pribumi
bumbung = bumbung. lodhong
buncis = buncis, boncis
buncit = mblendhung
bunda = ibu
bundar = bunder
bundel, bendel = bhendhel
bundel, simpul = bundhel, sindhetan
bunga = kembang, sekar
berbunga = ngembang
membungakan uang = nganakaké dhuwit
bungkam = mingkem, bungkem
bungkar = bongkar, rucat
membongkar = mbungkar, mbongkar
bungkil = bungkil
bungkuk = wungkuk, busu
membungkuk = mbungkuk
bungkus = wungkus
dibungkus = dibungkus
membungkus = mbungkus
bunglon = bunglon
bungsil = bluluk
bungsu = ragil, wuragil
buntal, ikan buntal = iwak buntak
buntet, buntu = buntet, bumpet
bunting = meteng, mbobot
buntu = buntet, sumpet
buntung = buntung
buntut = buntut, brutu
berbuntut = duwé buntut
membuntuti = ngetitaké
bunuh =pati
dibunuh = dipatèni
membunuh = matèni
bunuh diri = nglalu
bunyi = swara, uni, swanten
dibunyikan = diunèkaké
berbunyi = muni, nyuwara
bunyi-bunyian = tetabuhan
burai, terburai = mawur
buram, suram = surem, bureng
buras, memburas = ndopok, ndobos
burik, bopeng = pilak, burik
buronan = buronan, buron
buru, berburu = oyak, mbebedhag
terburu-buru = kesusu, kesesa
buruh = buruh, kuli
buruk = èlèk, ala, awon
burung = manuk, peksi
burut, hernia = ketedhun, kondor
busa, buih = unthuk, umpluk
berbusa = mumpluk, ngumpluk
busana = busana, rasukan
bustan, taman = taman, patamanan
busuk = bosok
busung = busung
busur = gandhéwa
buta = picek, wuta
buta, raksasa = buta
butak, keruh = buthek
butir, sebutir = gelintir
butuh = perlu, butuh, betah
membutuhkan = mbutuhaké
kebutuhan = kabutuhan
butuh, zakar = peli, palanangan'
butut = mangkak, lawas
buyar = buyar, ambyar
buyut = buyut
babak-bunyak = Calar-balar
babar = Bersalin/Selesai
babat = Perut (lembu/kerbau)
bacem = Peram/Jeruk
bacin = Berbau (Cth. Bau Ikan Masin/Peram)
badek = Bau Busuk
baji = Pasak
bajing = Tupai
bakol = Bakul/Raga
balang = Baling
balei = Balai
bales = Balas
balie = Balik
balong = Tulang
balot = Balut
banci'an Beralas Sesuatu
bancoh Bancuh
bandol Bandul
banger Bau Bangar
banget Sangat
bangir Mancung
bangkei Bangkai
bangku Kerusi
banting Hempas
bantut Terencat
banyu Air
bapak Bapa/Ayah
baran Marah
bareng Saing/Sama-sama
basoh Basuh
bates Batas
batir Kawan
batok Tempurung
battok Dahi
bayem Bayam
bejat Rosak
belarat Merebak/Marak (api)
belasak Terbabas
beling Kaca
belolok Putik Kelapa
belonyok Lembik/Becak
bendeh Kacang Bendi
bendo Benda
bendok Lontar/Baling
bocah Budak
C
cabang = pang
bercabang = ngepang
cabe = lombok
cabe rawit = lombok rawit
cabe merah = lombonk abang
cabik, robek = suwèk
cabir = suwèk dawa
cobar-cabir = pating sluwir
cabul = cabul, rusuh, saru
cabut = bedhol, bubut
dicabut = dibedhol, dibubuti
tercabut = kebedhol
cacar = cacar
cacat = cacat
caci = pisuh, dhamprat
dicaci = dipisuhi
mencaci = misuhi, nyacad
cacing = cacing
cacingan = cacingan
cadangan = sèrep, cadhangan
cadar = krodhong
cadas = wadhas
cadik = katir
cagak = cagak, saka, pal
cahaya = cahya, sunar
becahaya = sumunar, sumorot
cair, encer = cuwèr, èncèr
mencair = dadi èncèr
cairkan dulu = èncèrké dhisik
cakalang = iwak tongkol
cakap, pintar = pinter
bercakap- = omong-omong
cakar = cakar, cèkèr
dicakar = dicakar
mencakar = nyakar, nggaruk
cakep = bagus, nggantng
cakra = cakra
cakrawala = cakrawala, langit
calo, makelar = calo, blantik
calon = bakal, calon
mencalonkan = nyalonaké
cambang = godhèg, cambang
cambuk = pecut, cemethi
dicambuk = dipecut
mencambuk = mecut
camilan = camilan, mil-milan
campa = macan lorèng
campah = campah, kemba
campak, buang = sebrat, kiprat
dicampakkan = disebratké
sakit campak = lara campak
campur = campur, amor, awor
bercampur = nyampur, ngamor
dicampur = dicampur
ikut campur = mèlu campur, mélu-mélu
mencampur = nyampur, ngamor
campuran = campuran
campur aduk = campur bawur
canai, gerinda = grénda
canag = bendhé
cancut, cawat = cawet
canda = guyon, gojèg
bercanda = geguyon, gojègan
candi = candhi
candu = candu, madat
canggung = kikuk, éwuh
cangking = nyangking
cangkir = cangkir, cingkir
cangklong = cangklong, oncé
cangkok = cangkok
mencangkok = nyangkok
cangkokan = cangkokan
cangkul = pacul
dicangkul = dipacul
mencangkul = macul
cantelan = canthèlan
mencantelkan = nyanthèlaké
cantik = ayu, èlok, èdi pèni
canting = canthing
cantol = canthol
kecantol = kecanthol
cantrik = cantrik
tercantum = klebu, kamot
cap = cap, mèrek
capai, tercapai = tekan, katekan
mencapai = tekan, dumugi
capai, capek = liyu, kesel, sayah
capak, remeh = sepélé, lirwa
capil, topi = capil, caping
capuk, bopeng = burik, bopèng
cari = golèk, pados
mencarikan = nggolèkaké
mencari = nggolèki
mencari-cari = golèk-golèk
mencarter = séwa, nyarter
cat = cèt
mengecat = ngecèt
catat = cathet
dicatat = dicathet
mencatat = nyathet
catatan = cathetan
catu = cathu, duman
catur, sekak = catur, sekak
catut, mencatut = ngelong
catut, tang = catut, tang
cawan = cawan, lèpèk
cawat = cawet
cebok, bercebok = cawik, céwok
cebol = cébol, kunthèt
cebur, kecebur = njegur, kejegur
diceburkan = dijeguraké
menceburkan = njeguraké
tercebur = kejegur
cecak = cecak
mencecap = nyicipi, ngicipi
berceceran = kècèr, kecècèran
cecunguk = coro
cedera, luka = tatu
cegah = penging, penggak
dicegah = dipenging, dipenggak
mencegah = menging, menggak
cegat = cegat, adhang
dicegat = dicegat, diadhang
mencegat = nyegat, ngadhang
cekatan = trengginas, akas
cekcok = grejegan, padu, regejegan, padudon, udur [5]
cekik = tekak, tekek
dicekik = ditekak, ditekek
mencekik = nekak
mencekoki = cekok, nyekoki
cekukan, makan = ceguken
cekung, pipi = kempot
cela, caci = paido, cacad, paiben [6]
mencela = maido, nyacad
celah-celah = selan, renggangan
celak mata = celak
bercelak = nganggo celak
celaka = cilaka, apes
kecelakaan = kacilakan
mencelakakan = nyilakakaké
celana = kathok, lancingan
celas-celus = bludhas-bludhus
celeng = cèlèng
celengan = cèlèngan
nyelengi = nyèlèngi
celup = celup, wedel
dicelupkan = dicelupaké
mencelupkan = nyelupaké
celurit = clurit
celurut, tikus = tikus clurut, curut
cemar, kotor = reged
cemara = cemara
cemas = was-was, sumelang
cemberut = mrengut
cembung = mblendhuk
cemburu = sujana
cemerlang = gemebyar
cemeti = pecut
mencemooh = écé, ngécé
cempaka = cempaka
cempedak = cempedhak
cemplung = cemplung, jegur
dicemplungkan = dicemplungaké
kecemplung = kecemplung
mencemplungkan = nyemplungaké
cencang = iris, tugel, kethok
mencencang = ngiris, nugel
cendana = cendhana
cendawan = jamur
cenderung = ngeboti
cendol = cèndhol
tercengang = kamitenggengen
cengar-cengir = cengar-cengir
cengeng = gembèng
cengkeh = cengkèh
cengkeram = cekethem
mencengkeram = nyekethem
cengkerama = geguyon, gegojègan
cengkerik = jangkrik
cengkir = cengkir
centeng = centhèng, mandhor
cepat = cepet, enggal
ceper, datar = rata, radin
menceracau = nglindur
cerah = padhang, njingglang
cerai = pegat, pisah
bercerai = pegatan. pisahan
diceraikan = dipegat
ceramah = sesorah
cerana = wadhah kinang
cerca, maki = diunèk-unèkaké
cerdik = pinter, sugih akal
cerek, teko = cèrèt, téko
cerewet = crèwèt
ceria = sumringah
cerih = ampas, sepah
cerita = crita, cariyos
ceriwis = criwis, sugih omong
cermai = cremé
cermat = premana, tliti
cermin = pengilon
bercermin = ngilo
ceroboh = grusa-grusu, kasar
cerobong = crobomg, pipa
cerutu = srutu
cespleng = cesplèng, mandi
cetak = cétak
encetak = nyétak
cetek = cethèk, ora jero
mencibir = ngiwi-iwi, njudhir
cicak = cecak
cicil = cicil, angsur
dicicil = dicicil, diangsur
mencicil = nyicil, ngangsur
cicip = incip, icip
dicicipi = diincipi
mencicipi = ngincipi
cicit = canggah
ciduk = cidhuk, nyidhuk
cikar = cikar, grobak
cilik, kecil = cilik, alit
cina = cina, tionghwa
cimplonhg = dadhu
cincang = cacah
mencincang = nyacah
cincin = ali-ali, sesupé
cinta = tresna, asmara
bercintaan = dhemenan
cipta = cipta
diciptakan = diciptakaké
menciptakan = nyiptakaké
ciri, tanda = ciri, titèn
citarasa = seléra
cita-cita = gegayuhan
cium = sun ambung, aras
dicium = disun. diambung
mencium = ngesun, ngambung
cium-ciuman = ambung-ambungan
tercium = ngganda
ciut, menciut = saya cilik, ciut
coba = coba]], [[jajal\**dicoba = dicoba, dijajal
mencoba =njajal, nyoba
cobaan = pacoban
percobaan = njajal. nyoba
coba-coba = njajal, pisan-pisan
cobek = lèmpèr, cowèk
cocok, pas = cèples, cocok
mencocokkan = nyocokaké
cocok, tusuk = sujèn, sunduk
codot = codhot
cokelat = sokelat, soklat
bercokol = lelungguhan
colek, jawil = jawil,ndulit
mencolek = njawil, ndulit
colok, obor = obor, suluh
colot, mencolot = mencolot, mlumpat
mencolong = nyolong
comberan = pecerèn, combèran
comblang = germa, jomblang
comot, dekil = reged, gluprut
mencomot = njupuk
compang-camping = rowak-rawèk
condong = dhoyong
congek = kopoken, budheg
congkak = kumalungkung
congkel = cukil, cukit
mencongkel = nyukil, nyukit
contoh = conto, tiru, tuladha
dicontoh = diconto, ditiru
mencontoh = nyonto
contong = conthong
copet = copèt, kutil
dicopet = dicopèt, dikutil
mencopet = nyopèt, ngutil
kecopetan = kecopètan
copot = coplok, copot
cor = ngecor = cor, ngecor, ngecur
corak = gambaran, gagrak
corat-coret = orèk-orèk
coret = corèk
coreng = corèk
coro. kecoa = coro
corong = torong, corong
cuaca = hawa
cubit = jiwit
mencubit = njiwit
cuci = kumbah, girah
cuci baju = ngumbahi, nggirahi
cuci beras = mususi
cuci piring = asah-asah, isah-isah [7]
cuci kaki = wisuh, wijik, wasuh
cuci muka = raup, suryan
cucu = putu, wayah
bercucu = nduwé putu
cucuk, paruh = cucuk
bercucuran = mbrebes mili
cuil, mencuil = cuwil, nyuwil
cuka = cokak
cukai = cukai, pajeg
cukil = cukil, cungkil
cukong = cukong, bandar
cukup = cukup, cekap
mencukupi = nyukupi
kecukupan = kacukupan
cukur = cungkur, pangkas, paras [8]
bercukur = nyukur, mangkas
dicukur = dicukur
cula = cula, sungu
culas. licik = urik, srèi
cuma, hanya = mung, namung
cuma-cuma = gratis
cumbu, bercumbu = sembranan, gojègan
cumi-cumi = cumi-cumi
cungkil = cukil
cuplik = cuplik
curam = njojrog, njuleg
curang = urik
curi = colong
dicuri = dicolong
mencuri = nyolong
pencuri = maling, pandung
kecurian = kemalingan
curiga = sujana, jubriya
dicurigai = dikira, disangka
mencurigai = nyujanani
cuti = perlop = prèi, cuti, perlop
D
dacin = dhacin, timbangan
dada = dhadha, jaja [9] [10]
mendadak = dadakan, ujug-ujug
dadali = alap-alap
dadar, telur = dadar
dadu = dhadhu
tali dadung = dhadhung
daerah = wewengkon, praja
daftar = daptar, urutan
mendaftarkan = ndaptaraké
terdaftar = kecathet
dagang = dagang, dodolan
berdagang = dodolan, dagang
dagangan = dagangan
dagel = dhagel, banyol
mendagel = ndhagel, mbanyol
daging = daging
dagu = janggut, kethekan
dahaga = ngelak, salit
dahak = riak
daham = dhèhèm
berdaham = ndhèhèm
dahan = pang
dahi = badhuk, palarapan
dahi nonjol = badhuk nonong
dhsyat = hébat
dahulu = biyèn, rumiyin
mendahului = ndhisiki
pendahuluan = bebuka, wiwitan
daki, kotoran = bolot, dhangkal
daki, mendaki = manjat, mènèk
dakon = dhakon, congklak
daksina = kidul
dakwa, tuduh = dakwa, tuduhan
dalal = makelar, blantik
dalam = jero, lebet
kedalaman = jeroné
pedalaman = dhaérah kepencil
dalang = dhalang
mendalang = ndhalang
pedalangan = pedhalangan
dalih = alesan
dalil = dalil, panuntun
dam = bendungan, wadhuk
damai = tentrem
damar, pelita = damar, obor, suluh
damba(an) = pengarep-arep
mendambakan = ngarep-arep
dampar, terdampar = kandhas, kéntas
damping = sandhing
berdampingan = sesandhingan, mèpèt
mendampingi = njèjèri, ngancani
damprat, didamprat = dilabrak
dan = lan, karo, kaliyan
dana = dana, béa
danau = tlaga, sendhang
dandan = dandan, dandos
berdandan = macak, ngadisalira
mendadani = ndandani
dandanan = dandanan
dandang = dandang
dangkal = cethèk
dangau, gubuk = gubuk
dansa = dhangsa
dapat = olèh, éntuk, bisa, pikantuk, saged
terdapat = ana
pendapatan = olèh-olèhan
kedapatan = ketemu, konangan
dapur = pawon
dara, perawan = prawan, kenya
burung dara = dara
darah = getih, rah, ludira
berdarah = getihen
darat = dharat
mendarat = ndharat
dari = saka, awit, saking
darimana = saka ngendi
daripada = tinimbang
darmawisata = piknik, nglèncèr
darurat = gawat, kepeksa
dasa = sepuluh
dasar = dhasar, landhesan
dasi = dhasi
daster = dhaster
datang = teka, rawuh
berdatangan = padha teka
kedatangan = ketekan
pendatang = wong manca
datar = rata
dataran = lemah sing rata
datuk = sesepuh, pinisepuh
daun = godhong, ron
berdaun = thukul godhong
daun-daunan = godhong-godhongan
dawat, tinta = mangsi
dawet, cendol = dhawet, cèndhol
dayung = dhayung
mendayung = ndhayung
didayung = didhayung
berdebar = dheg-dhegan
debu = bledug, lebu, awu
berdebu = nglebu
dedak = dhedhak
mendedel = dhèdhèl, ndhèdhèl
degil = bongol
berdeham = dhèhèm
dekam = dhekem
dekan = dhékan
mendekap = ndhekep, sikep
dekat = cedhak, caket, celak
berdekatan = jèjèr
mendekati = nyedhaki
dekil = boloten, reged
dekorasi = rerenggan
delapan = wolu
mendelik = mecicil, mentheleng
delima = dlima
delman = dhokar, andhong
demam = adhem panas, mriang
demi = dhemi
demikian = mangkono, mangkéné, mangkana, mekaten[11]
demit = dhemit, sètan
dempet = rapet, dhémpét
berdempetan = èmpèt-èmpètan
dempul = dhempul
denda = dhendha, ukuman
dendam = dhendham
berdendang = nembang, ura-ura
dendeng = dhèndhèng
dengan = karo, kaliyan
dengar = krungu, mireng
mendengarkan = ngrungokaké
didengarkan = dirungokaké
pendengar = pamiyarsa
dengki = srèu=i, drengki
dengkul = dhengkul, jengku
mendengkur = ngorok
dentum = gleger
berdenyut = keduten
depa, sedepa = dhepa, sedhepa
depak = nyèpak, nendhang
depan = ngarep, ngajeng
didepan = ing ngarep
kedepan = mengarep
depot = dhepot, warung cilik
mendera = sabet, nyabet
derajat = drajat
berderai = mbrebes
deras = deres, santer
derek = kèrèkan
menderek = ngrèrèk
deret = baris, larik
berderet = lelarikan
deretan = larikan, barisan
derita = panandang
menderita = nandang, sengsara
penderitaan = kasangsaran
derma = derma, dana
dermaga = dermaga
dermawan = loma
desa = désa, dhusun
desah = klesik, lirih
desak = dhesak, suk
berdesakan = suk-sukan
desas-desus = kabar angin
berdesir = sembribit (angin)
destar = iket, udheng
detail = jlimet, njelimet
detektif = dhétèktif, resèrse
detergen = dherjèn
detik, sedetik = dhetik, sedhetik
dewa = déwa
dewasa = déwasa
dewi = déwi
di, pada = nèng, ing, wonten
dia = dhèwèké
dhèwèkné, piyambakipun
diam = meneng, mèndel
diam-diam = meneng-meneng
mendiami = ngenggoni
kediaman = omah, griya
dian = tèplok, ublik
berdiang = garang, gegenèn
diare = mèncrèt
mendidih = umob
didik = ajar
mendidik = ngajari
pendidikan = pawiyatan'
diesel = dhisel
diet = dhiét
dik, adik = adhi, rayi
dikau = kowé, panjenengan
dikir = dikir
dikit, sedikit = sithik, sekedhik
diktat = dhiktat
dikte = dhikté
mendikte = ndhikté
dinamit = dhinamit
dinamo = dhinamo
dinar = dhinar
dines = dhines
dinding = témbok
dingin = adhem, anyes, asrep
kedinginan = kadhemen
dingklik = dhingklik
dipan = dhipan, ambèn
diploma = dhiploma, ijazah
diri = awak, badan, salira
dirinya = dhèwèké, awaké
sendiri = dhéwé
di sana = ing kana
di sini = ing kéné
doa = donga
didoakan = didongakaké
mendoakan = ndongakaké
berdoa = ndonga
dobel = dhobel, rangkep
dobi = tukang, penatu
dobol, bolong = bolong, bocor
dobrak = mbobol, mbedhah
kue dodol = dhodhol, jenang
dokar = dhokar, andhong
dokoh = liontin
doktrin = dhoktrin
domba = wedhus gibas
domino = dhomino, gaplé
dompet = dhompèt, slepèn
donat = dhonat
donatir = dhonatir, panderma
mendongak = ndhangak
dongeng = dongèng
dongkel = dhongkèl
dongkrak = dhongkrak
dongkol = mangkel
donor darah = panyumbang getih
dorong = surung
didorong = disurung
mendorong = nyurung
dos, kardos = dhus, kardhus
dosa = dosa
dosin = losin
dot = dhot
doyan = doyan, dhemen
doyong = dhoyong, miring
drama = lakon sedhih
drum = tambur
dua = loro, kalih
jadi dua = dadi loro
berduaan = sarimbit
dua belas = rolas, kalih welas
dua puluh = rongpuluh, kalih dasa
dua puluh lima = selawé, selangkung
dubur = silit, dhubur
duel, tanding = gelut, tandhing
duda = dhudha
duduk = lungguh, lenggah, pinarak
duga = kira, duga, nyana
menduga = ngira, nduga
diduga = dikira
dugal = ndugal
duha = duha
duhur = lohor, dhuhur
duit, uang = dhuwit, arta
duka cita = susah, sungkawa
dukuh = dhukuh, désa
dukun = dhukun
dukun beranak = dhukun bayi, praji[12]
mendukung = sokong, bantu
dul, dahulu = biyèn, dhisik
didahului = didhisiki
mendhului = ndhisiki
dungu = goblok, bodho
dunia = donya, jagad
sedunia = sedonya, sejagad
dupa = menyan, dupa
pedupan = padupan
durhaka = duraka
durat = mutiara
duri =eri
berduri = ana eriné
durian = durèn
durjana = jahat
dusta = ngapusi, goroh
berdusta = ngapusi
dusun = désa, kampung
pedusunan = padésan
duta = dhuta, utusan
kedutaan = kedhutaan
berduyun-duyun = gerombol, ndlidir
duyung, ikan duyung = duyung
E
ebi = èbi
eceran = ècèran, kètèngan
mengecer = ngècèr, ngètèng
edan, gila = gendheng, édan
edar = ubeng, ider
mengedarkan = ngubengaké
mengedari = ngubengi, ngiteri
beredar = mubeng, ngalih-ngalih
peredaran = mubengé
edisi, terbitan = weton,
edit, mengedit = mranata
egrang = ègrang
eja, mengeja = èja, ngèja
ejan, mengejan = eden, ngeden
ejek, mengejek = écé, ngécé
ekonomis = gemi, ora boros
ekor = buntut
berekor = ana buntuté
mengekor = ngetutaké, ngeloni
eksamen = ujian, pandadaran
eksem = èksém
eksperimen = pacoban, jajalan
ekspedisi = pangiriman barang
eksposisi = pamèran
ekspres = cepet, banter
ekstra = èkstra, tambahan
ekuator = katulistiwa
elak, mengelak = éndha, ngéndhani
elang = wulung, alap-alap
elok = apik, èdipeni, saé
elon, ngeloni = mihak, ngéloni
elus, mengelus = elus, ngelus
dielus-elus = dielus-elus
emak, ibu = embok, biyung
emas, mas = emas, jené, kencana
embah = simbah, eyang
embak, mbakyu = mbak, mbakyu
embel-embel = èmbèl-èmbèl
ember = èmbèr
embun = mbun
emis, pengemis = wong ngemis, kéré
emong, ngemong = emong, momong
emosi = émosi, pangrasa
empal = empal
empang, kolam = blumbang
empas, hempas = sebrat, kipat
dihempaskan = dikipataké
menghempaskan = ngipataké
empat = papat, sekawan
empat belas = patbelas, sekawan welas
empat puluh = patang puluh, sekawan dasa
berempat = wong papat
perempatan = prapatan
seperempat = seprapat, sapro sekawan
empedu = peru
empela = rempela
empelas = amplas, amril
emper = èmpèr, tritisan
emping = emping
empuk = empuk
empulur = gabus
enak = énak, sedhep, eco
seenaknya = sak énaké
mengenakkan = ngepénakaké
keenakan = kesenengen
enam = enem
berenam = jumlahé enem
enam belas = nembelas
enam puluh = sewidak
enau = enau
encer = cuwèr
encok = éncok, rématik
endap(an) = enep, enepan
mengendapkan = menepaké
endap, mengendap = ndingkik
engah, terengah = krenggosan
enggan = wegah, éwuh
engkau = kowé, penjenengan
engkol = éngkol
engkong = embah, éyang
engsel = èngsèl
enom = enom, anom
entah = embuh, duka
entar, sebentar = mengko, mangké
entas, mengentas = ngentas
enteng = ènthèng, rèmèh
enyah = lunga, minggat
mengenyahkan = nundhung, nggusah
eram = angrem
mengerami = ngangremi
erang, mengerami = ngangremi
mengerang = sambat, ngirih
erat, ketat = kenceng
ereksi = ngaceng
eret, seret = gèrèt
ercis = kacang kapri
eru = cemara
es = ès
esa, tunggal = èsa, tunggal
esah, sah = sah, absah
esok = sésuk, mbénjing
keesokannya = ésuké
etika = subasita
eyel, mengeyel = ngèyèl
F
faedah = guna, piguna
faham = faham, paham
fajar = bang-bang wétan
fakir muskin = fakir-miskin
fakta = fakta, kanyatan,kasunyatan
faktur = paktur
fakultas = fakultas
famili = pamili, Keluargo,sedulur,sedherek
fana = ora langgeng
fanatik = panatik
faraj, farji = parji, gawuk, turuk
farak = béda, séjé, Bènten
fardu, wajib = wajib, kudu, Kedah
farmasi = farmasi
fasih = fasih, apal
fasilitas = kalonggaran
fatihah = patèkah
fatwa = patwa, naséhat
feodal = pèodal
fertil = subur
film = filem, pèlem
filsafat = palsapah
filter = saringan
finis = finis, pungkasan
firasat = firasat, glagat
firdaus = suwarga, firdaus
firman = firman, sabda
fisik = wadhag, jasmani
fitnah = pitenah, Cidra
formal = resmi, formal
formulir = formulir, blangko
foto = potrèt
foya-foya = royal
frustasi = kuciwa
fulus = dhuwit, Arta
fungsi = kalungguhan
berfungsi = migunani
G
gabah = gabah
gabuk, hampa = ora isi
gabung = kumpul, campur
gabus = gabus
gada = gada
gadai = gadhé
bergadang = lèk-lèkan
gading = gadhing
gadis = prawan, kenya
gaduh, ramai = ribut, ramé
gandok = ruang tamu
gerak = obah
H
habis = entèk, telas
dihabiskan = dientèkaké
menghabisi = mungkasi
menghabiskan = ngrampungaké
penghabisan = pungkasan
kehabisan = kentèkan
hablur = jendhelan
hadang = adhang, cegat
menghadang = ngadhang, nyegat
hadap = adhep
menghadap = ngadhep
menghadapi = ngadhepi
dihadapkan = diadhepaké
berhadapan = arep =arepan
terhadap = marang
hadiah = hadhiah, ganjaran
berhadiah = ana hadhiahé
hadir = ana, teka, wonten
hadirin = para rawuh
menghadiri = nekani, ngrawuhi
hafal = apal
menghafalkan = ngapalaké
hafalan = apalan
hai = hé, é
haid = haid
hajar, dihajar = digebug
hajat = kajat, niyat
berhajat = duwé kajat
hajatan = kajatan
hajat besar = ngising, bobotan
hajat kecil = nguyuh, tetoyan
haji = kaji
hak, wewenang = hak
hak sepatu = tungkak sepatu
hakikat = hakèkat
hakiki = bener, sabeneré
hakim = hakim
menghakimi = mutusi prakara
hal = hal, bab, prakara
halal = halal, kalal, sah
menghalalkan = ngalalaké
halaman, rumah = latar, pekarangan
halaman, buku = kaca (buku)
halang = alang
menghalangi = ngalangi
halangan = alangan
terhalang = kepalang, kalingan
Penghalang = aling-aling
halau = gusah
dihalau = digusah
menghalau = nggusah
halilintar = kilat, thathit
halimun = kabut, pedhut
halte = halte
haluan = ancas, tujuan
sehaluan = setujuan, seancas
halus = alus
hama = ama
hendak = badhe
hujan = jawah
hari = dina, dinten
I
ia, iya = iya, inggih, injih
mengiakan = ngiyani, mbeneraké
ia, dia = dhèwèké
ialah = iya kuwi, yaiku, yakuwi
iba = mesakaké
beriba-iba = nrenyuhaké
ibadat = ibadah
beribadat = ngibadah
ibarat = umpama
mengibaratkan = ngibarataké
iblis = dhemit, sétan
ibu = ibu, biyung ,emak
identik = podo,
ikal = brintik
ikan = iwak
iklan = pariworo
ikut = melu
ingat = eling
ingin = pingin
ini = iki
injak = idek, pidek
intip = injen, nginjen
isap = sedot, nyedot
istirahat = ngaso, laut
itik = bebek
itu = iku, kuwi
J
jabal, menjabal = ngrampas, mbégal
jabang bayi = jabang bayi
jabar, menjabarkan = nerangaké
jabat, menjabat = nyekel gawéan, mengku jabatan
jabatan = jabatan
jabat tangan = salaman
jadah = jadah
jadi = dadi, dados
jadi-jadian = gawéan
kejadian = kedadéan
menjadikan = ndadèaké
menjadi-jadi = saya ndadi
terjadi = dumadi
jalan = dalan, margi
jam = tabuh
jadul = kuno, lawas
jari = driji
jahit = dondom
jahitan = dondoman
menjahit = ndondomi
jenaka = lucu , jenaka
jarum = dom
K
kaki = sikil, suku, samparan,
[[kapan
]] = kowe,sampeyan, panjenengan,
kepala = Endas, sirah, mustaka
kakek = Embah,
kajaba = Kecuali
kaki = Sikil,suku, samparan
keluar = metu,medal, miyos
kemari = rene, mriki
keringat = riwe
M
main = dolan
mainan = dolanan
makan = maem, mangan, mbadok, dahar
malam = wengi, dalu(madya/inggil)
mandi = adus, siram
masih
masuk = mlebu mlebet
mati =seda, tilar dunya, mangkat,
mengikuti = tumut, nderek, melu
O
orang = wong, tiyang
[13]==P==
padi = pari, pantun
pagi = esuk, enjang, enjing
pensil = potelot
pasung = belok
pendek = cendhak
pergi = lunga, tindak, kesah
puisi = geguritan
pulang = bali, mulih, kondúr
naik = munggah, menek
pelan-pelan = alon-alon, lirih-lirih
pusing = ngelu, nggliyeng
R
rapuh = Gaprek, getas,
rias = Brai, dandan
rumah = Omah, Griya
S
saat = nalika
sama = podo
sampai = tekan,dugi, dumugi
saudara = sedulur, sedherek, sakadang
saya = aku kula, dalem
sekarang = saiki
semua =sedaya, sedanten
selamat = rahajeng, sugeng
sewaktu = sawanci
siang = awan(ngoko), siang(krama inggil)
siapa =sinten
standar = paugeran
sudah =sampun
suka = tresna, seneng, remen,
supaya = amrih, supados
surat = layang,
T
tanduk = Sungu
tawar = Towo, Anyep, enyang
telinga = Kuping,Talingan
tempurung = Bathok
terima kasih = Matur nuwun
tinggi = Dhuwur, Inggil
tidak = ora, boten
tidur = turu, tilem sare
tuhan = Pengeran, Sembahan, Gusti
tangan = asta
tidur = tilem,turu,sare
tentang = bab
tanya = takon, taken, nyuwun pirsa, tanglet
tinggal =derek, kentun
telah = wis, sampun
tante = bulik
tanpa = tanpa (dibaca tanpo)
tanda = Tenger, tandha
tegak = jejeg,
taring = siung
tapi = ananging
tamu = tamu, Dayoh
timur = Wetan
timba = timbo
ternak = Ingon ingon
tekor = rugi, tombok
termasuk = kalebu
terlambat = Telat, kasep
tikar = klasa
takar = taker
Takaran = takeran
tulang = balung
tukar = Ijol,Nglambang
U
uang = Dhuwit,
ucap = ucap, ujar
ucul = Lepas
ubah = obah,ewah
usaha =usaha
usap = elus
umbel = Ingus
untu = Gigi
W
wadah = wadah
wajah = rai,
wajan = wajan
wajar = sakperlune, bioso, tumindak sae, sakmadyo
wajib = wajib
waktu = wektu, wedhal, wanci
walaupun = inatase, ewodene, sanajan
wangi = arum
wanita = wanito, wanodyo, setri
warga = wargo
waris = waris
warung = bango, mbango
warna = werna
watak = watak
wewenang = mbahurekso
wibawa = wibowo
wilayah = tlatah
wujud = wujud
sudah = uwis
Y
yaitu = yakuwi, yaiku
yakin = percoyo ,pitados
yang = sing
Referensi
Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
Kamus Lengkap Bahasa Jawa, S.A. Mangunsuwito
Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
Bausatra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
Kamus Lengkap Bahasa Jawa, S.A. Mangunsuwito
Kamus Basa Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
Kamus Basa Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
Kamus Basa Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
penting
Sumber
Kamus Indonesia - Jawa, Bali, Sunda, Madur, Sugiarto, dkk, PT Gramedia Pustaka Utama, 2007
Kamus Basa Jawa (Bausastra Jawa), Tim Komposer Pusat Bahasa Yogyakarta, Kanisius Publisher, 2001. ISBN 979-672-990-3
Kamus Lengkap Bahasa Jawa, S.A. Mangunsuwito, CV Yrama Widya, 2002. ISBN 979-543-072-6
id.wikipedia.org/
id.wiktionary.org
Semoga dengan di atas artikel yang berjudul Kamus Terjemahan Bahasa Indonesia Komprehensif Jawa bisa bermanfaat bagi sobat yang sedang belajar bahasa jawa.
